De vergeten Kamer... Paars en Nieuwe Lente halen de 38 niet

Al geruime tijd zijn berichten over een volgend kabinet somber. Met deze peilingen zouden er geen coalities mogelijk zijn. Eerder was al te zien op Peilloos dat dat reuze meeviel en dat het hooguit een kwestie is van eens kijken naar andere combinaties dan we in Nederland tot dusver gewend waren.

Hoe staat het er nu voor? Door de groei van de PvdA en de daling van de SP in de peilingen komen weer andere combinaties in zicht. Maar in de media zijn de berichten nog somber. Zo kopte NRC Handelsblad zaterdag:

"VVD en PvdA willen liever niet samen. Maar iets anders lijkt niet meer mogelijk"

Maar is dat echt zo?

NRC komt tot de conclusie op basis van de peilingen. Als deze niet al te zeer bedriegen, zo schrijft Pim van den Dool, dan lijken de kansen voor de SP om mee te regeren verkeken. De coalities die hij in overweging neemt zijn:

Paars: VVD+PvdA+D66
Middenkabinet: VVD+PvdA+CDA
Kunduz-coalitie: VVD+CDA+D66+CU+GL
Centrumlinks: PvdA+SP+CDA+GL

Daarbij wijst hij er op dat er voor de Kunduz-coalitie geen meerderheid is en dat Centrumlinks slechts bij twee peilers voldoende zetels heeft. Hij sluit zijn artikel dan ook af met:

"Conclusie: er lijken na de verkiezingen van woensdag maar twee stabiele driepartijencoalities mogelijk waarin zowel VVD als PvdA zitten. Maar vaak verschillen de peilingen van de echte uitslag en daarom kunnen de kleine verschuivingen die nodig zijn om andere coalities mogelijk te maken zeker nog plaatsvinden. Dat de SP buitenspel staat, lijkt vrij zeker. Maar ook dat kan nog veranderen, als VVD en CDA door een onverwachts groot succes van Roemer de nieuwe politieke werkelijkheid onder ogen moeten zien."

Maar dan vergeet hij toch een aantal opties die wel degelijk levensvatbaar zijn of kunnen worden. Als we de laatste Peilingwijzer als uitgangspunt nemen, ontstaat het volgende beeld:

Let wel, dit zijn de verwachte zetelaantallen uit de Peilingwijzer. We moeten dus nog rekening houden met een foutmarge, waardoor grote partijen net zo goed twee zetels minder of twee zetels meer kunnen hebben. En woensdag aanstaande liggen de verhoudingen ook weer anders. Een coalitie die nu op 70 zetels staat, is dan ook niet bij voorbaat kansloos.

Coalities met de VVD

Een coalitie met de PVV lijkt met de huidige zetelaantallen onhaalbaar, het CDA wil daar immers niet aan meewerken en ook aanvulling met D66 ligt niet voor de hand. Maar omdat Rutte samenwerking met de PVV niet uitsluit, staat hij er voor de volledigheid bij. Ook VVD+PVV+SP zou een meerderheid kunnen krijgen, maar Roemer heeft gezegd geen rechts kabinet aan een meerderheid te helpen, dus ook deze coalitie is vrijwel uitgesloten. Hetzelfde geldt voor VVD+PvdA+SP, aangezien Rutte al voor Roemer had opgemerkt dat hij een links kabinet niet aan een meerderheid zou helpen.

In veel berichten zijn de uitspraken van Rutte en Roemer zo opgevat dat Rutte helemaal niet in een kabinet met SP+PvdA zou willen plaatsnemen en Roemer niet in een rechts georiënteerd kabinet met bijvoorbeeld VVD+CDA. Maar zodra SP+PvdA worden uitgebreid met het CDA of met D66 is van een links kabinet al niet meer echt sprake. Dat zou Rutte dus een uitweg kunnen bieden wel met de SP in zee te gaan zonder zijn woord te breken. En Roemer hoeft maar uit te leggen dat hij op een combinatie met VVD+PVV doelde en ook coalities van VVD+SP+CDA of VVD+SP+D66 zijn weer mogelijk.

De lente-, kunduz-, of 5-partijencoalitie maakt nog wel een kans op een meerderheid, maar ligt niet zo voor de hand omdat het akkoord aardig is gaan wankelen nadat de verkiezingstrijd losbarstte. 

En dan zijn er inderdaad nog Paars en varianten van Paars Plus mogelijk.

Coalities met de PvdA

Toen de SP nog met de VVD de peilingen aanvoerde, werd vaak een coalitie genoemd die de SP buitenspel zou kunnen zetten: de Grote Coalitie VVD+CDA+PvdA, al dan niet aangevuld met D66. Hoewel de combinatie met D66 meer voor de hand ligt dan die zonder, zou het wel een uitzonderlijk Middenkabinet zijn. Een beetje als een zakenkabinet zonder mensen van buitenaf, maar wel met alle elkaar beconcurrende middenpartijen samen. Leg dan bij de volgende verkiezingen maar eens uit waarom je het toch niet met elkaar eens bent.

Dan liggen Paars of een van de Paars Plus-varianten meer voor de hand. Maar - en nu komen we bij de coalities die nog nauwelijks aandacht hebben gekregen - er zijn ook verschillende opt: ies voor de PvdA om met de SP een coalitie te vormen. Dat kan in combinatie met D66, maar ook met het CDA of zelfs met beide partijen, hier voor het gemak Progressief Centrum genoemd: PvdA, CDA, SP en D66.

Coalities met de SP

Zo mag de SP in de huidige peilngen dan wel minder hoog staan dan voorheen, dankzij de nog steeds forse stijging ten opzichte van de huidige Tweede Kamer is regeringsdeelname nog lang niet uitgesloten. Wanneer kranten als NRC Handlelsblad doen alsof dat wel zo is, onthouden zij de kiezers informatie die deze anders konden meewegen in hun stemkeuze.

De vergeten factor: de Eerste Kamer

Wie de peilingen niet haalt telt in verkiezingstijd niet mee in het nieuws. Meestal zijn het de kleine, nieuwe partijen die daarover - terecht - klagen. Maar er is nog een andere groep politici die niet in de peilingen voorkomt, maar die binnenkort wel van belang is voor de coalitievorming. Het zijn de Eerste Kamer-leden. Wetgeving die door de Tweede Kamer wordt aangenomen, moet immers ook op een meerderheid in de Eerste Kamer kunnen rekenen.

We hebben inmiddels ervaring met een kabinet dat zo'n meerderheid niet had. Wie een stabiel kabinet wil vormen, zal liever niet afhankelijk zijn van een kleine partij om meerderheden te behalen. Dergelijke steun is zelden gratis; een klein partijtje kan in ruil voor steun invloed op het kabinetsbeleid verlangen. 

Bekijken we voor de eerder genoemde coalities hoe het met de steun in de Eerste Kamer zit, dan zien we het volgende:

Slechts twee coalities van drie partijen hebben de benodigde 38 zetels: VVD+PvdA+SP, de coalitie waar Rutte nee tegen zegt en de onwaarschijnlijke Grote Coalitie. Het veelbesproken Paars heeft slechts 35 zetels. Foutmarges spelen hier niet, dus voor een stabiel kabinet zal aanvulling tot Paars Plus nodig zijn, waarvoor eigenlijk alleen GroenLinks in aanmerking komt, omdat aanvulling met bijvoorbeeld de ChristenUnie nog steeds niet voor die 38 zetels zorgt.

Naast Paars Plus zijn er nog drie coalities van vier partijen met een meerderheid: VVD+PVV+CDA+D66, het Middenkabinet VVD+CDA+PvdA+D66 en Progressief Centrum met PvdA+SP+CDA+D66.

Bij de coalities van vijf partijen heeft de 5-partijencoalitie wel een ruime meerderheid (46 zetels) maar het soms als alternatief genoemde Nieuwe Lente, waarbij de VVD is vervangen door de PvdA komt een zetel tekort. De derde coalitie met vijf partijen, PvdA+CDA+SP+GL+CU heeft wel 40 zetels in de Eerste Kamer. 

Uiteindelijk houden we acht coalities over die in de Eerste Kamer op voldoende steun kunnen rekenen: 

Gaan we af op de huidige peilingen en wegen we mee dat de uiteindelijke uitslag daar vast nog een aantal zetels van zal afwijken, dan maken ze alle acht kans op een meerderheid in de Tweede Kamer. In zes daarvan regeert de VVD mee, eveneens in zes de PvdA en in drie coalities doet de SP mee. En zo blijkt: net zoals het onzin was om Roemer neer te zetten als verliezer terwijl zijn partij in de peilingen op forse groei stond, is het ook onzin om nu partijen uit het kabinet te schrijven die serieuze kans maken op regeringsverantwoordelijkheid. Wie dat toch doet, maakt zich schuldig aan misinformatie.

Reacties

-1-  Milton:

De grote coalitie dus, evt met D66. Moet in een weekje wel geregeld zijn.

10 September 2012 - 11.28 uur

-2-  plagvreugd:

Goed verhaal weer.

Het aanvullen van de Grote Coalitie met D66 is een beetje raar: D66 zit er dan voor spek&bonen bij (of alleen om niet afhankelijk te zijn van eventuele dissidenten).

Waarom noem je de Grote Coalitie onwaarschijnlijk? Van de acht zijn de buitenste twee (met PVV en VVD+PvdA+SP) het onwaarschijnlijkst. Ook die midden-coalitie lijkt me nogal onwaarschijnlijk (omdat D66 overbodig is daar). En ik kan me niet voorstellen dat CDA akkoord gaat met PvdA+SP+CDA+GL+CU (want te links).

Blijven er naar mijn mening vier over: 5-partijencoa (lente), Grote Coa, Paars+ en Progressief Midden. VVD, PvdA en CDA zitten allen in drie van die vier coalities. SP slechts in eentje (en D66 en GL elk in twee, CU in 1). Dus zo bekeken heeft Roemer het wel een stuk lastiger.

Mssn ga ik zo eens het laatste plaatje namaken met de Peilingwijzer van vandaag :)

11 September 2012 - 19.17 uur

-3-  Marleen Zachte:

@plagvreugd: Goed punt van dat spek en die bonen. Een partij die niet nodig is voor een meerderheid staat meteen een stuk minder sterk. En de Grote Coalitie zonder D66? Tja, altijd als het in verkiezingstijd wat moeizaam loopt, of er moeilijke omstandigheden in het land zijn, duikt deze coalitie op als de uitweg uit alle problemen. Het is een beetje een a-politieke coalitie, waar volgens mij geen van de partijen bij gebaat is. Vandaar ook mijn opmerking over de volgende verkiezingen.

Er volgt vandaag nog een Peilingwijzer nadat alle peilingen verschenen zijn. Als het even meezit, plaats ik daarna nog een vergelijking en coalitieoverzicht, desnoods van het laatste alleen de grafieken. Maar dat kan laat in de avond of morgenvroeg worden.

11 September 2012 - 20.05 uur