Strategische stemkeuze valt anders uit bij SP-VVD dan bij PvdA-VVD

In juli van dit jaar stonden de SP en de VVD samen bovenaan in de peilingen. Zowel De Stemming/Intomart Gfk als Maurice de Hond/Peil.nl onderzochten toen of mensen hun stemgedrag zouden veranderen wanneer die tweestrijd vlak voor de verkiezingen nog zou bestaan. Beide peilers stelden vast dat strategisch stemgedrag een flinke groei voor de top twee kon betekenen.

In de peiling die Maurice de Hond/Peil.nl vrijdag presenteerde werd hetzelfde onderzoek gedaan, maar nu voor een eindstrijd tussen de PvdA en de VVD. En ook daaruit blijkt een potentieel vrijwel even grote groei voor beide partijen. Toch wijken de keuzes die kiezers nu maken af van die in juli van dit jaar.

De vragen die Maurice de Hond stelde waren identiek. In juli "Hoe groot acht u de kans dat u VVD/SP stemt als kort voor de verkiezingen blijkt dat de VVD en de SP heel dicht bij elkaar staan?" en afgelopen vrijdag "Hoe groot acht u de kans dat u VVD/PvdA stemt als kort voor de verkiezingen blijkt dat de VVD en de PvdA heel dicht bij elkaar staan?" De formulering van De Stemming/Intomart Gfk ken ik niet, maar die zal ongeveer gelijk geweest zijn.

Uit de antwoorden van vrijdag valt af te leiden dat de VVD in zo'n geval op maximaal 7 zetels extra kan rekenen en de PvdA op maximaal 8 zetels. Aangezien de VVD nu in die peiling op 33 zetels staat en de PvdA op 32, zouden ze beide maximaal een potentiële aanhang van 40 zetels hebben.

Wie er daadwerkelijk strategisch stemt valt daaruit natuurlijk niet af te leiden en echt exacte aantallen zetels zijn ook niet te geven. Maar dat beide partijen flink kunnen profiteren van strategische stemmen lijkt duidelijk. Tot zover ook de overeenkomst met juli. Toen bleken namelijk de SP en de VVD beide flink te kunnen steigen. En net als nu zou dat geen invloed hebben op wie uiteindelijk de verkiezingen zou winnen. Dat bevestigt ook onderzoek naar strategisch stemmen. Grote partijen worden er groter van en kleinere partijen kleiner. Maar wat de meeste strategische kiezers proberen te bereiken: dat hun tweede keuze wint, of eigenlijk vaak vooral dat de andere grote partij niet wint, lukt niet.

Dat algehele effect bleek dus in juli al bij beide peiliers, maar er waren ook verschillen. Vooral D66-kiezers maakten bij Maurice de Hond andere keuzes dan bij De Stemming. En nu de keuze gaat tussen de VVD en de PvdA blijkt de D66-aanhang bij Maurice de Hond opnieuw andere keuzes te maken.

D66-kiezers in juli en nu:
Bij De Stemming overwoog 11% van de D66-kiezers naar de VVD over te stappen en 12% naar de SP. 
Bij Peil.nl overwoog 10% van de D66-kiezers naar de VVD over te stappen en 3% naar de SP. 
Nu overweegt bij Peil.nl 8% van de D66-kiezers over te stappen naar de VVD en 18% naar de PvdA.

Maar ook bij andere partijen zijn verschillen te zien:

Als we de cijfers van Maurice de Hond vergelijken, blijkt bij de PVV zowel in juli als nu 23% van de kiezers een strategische stem te overwegen. Maar de neiging om nu over te stappen naar de PvdA is kleiner (5%) dan destijds naar de SP (10%). Bij het CDA overwoog in juli 25% een strategische stem (merk het verschil destijds met De Stemming op waar dit slechts 15% was), waarvan 23% naar de VVD. Nu overweegt 18% een overstap, waarvan eenderde op de PvdA. Bij D66 zien we een omgekeerde ontwikkeling. In juli overwoog 13% over te stappen, waarvan het merendeel (10%) naar de VVD. Nu overweegt 26% over te stappen, waarvan ruim tweederde naar de PvdA. Bij GroenLinks overwoog in juli 10% een stem op de SP, nu overweegt 24% een stem op de PvdA. En dan zijn er natuurlijk nog de SP en de PvdA zelf: in juli overwoog 17% een overstap naar de SP, terwijl nu maar 10% een overstap naar de PvdA overweegt. Opvallend: 1% van de PvdA'ers in juli en 1% van de SP'ers nu zou eerder een overstap naar de VVD overwegen.

We mogen denk ik voorzichtig concluderen dat een flink deel van de kiezers de SP veel minder als alternatieve keuze ziet dan de PvdA. Blijkbaar hebben alle aantijgingen dat de PvdA inmiddels een SP Light is geworden of de SP een PvdA Light niet geholpen en weten de kiezers de twee partijen wel degelijk te onderscheiden.