Trouw peilt peilingbehoefte - goede wil of onbegrip?

Zeker nu er dagelijks peiingen op ons afgevuurd worden, stijgt gemor op dat het de peilinggeweld overschaduwt waar het tijdens de verkiezingen eigenlijk over moet gaan: de inhoud. En ook bij nieuwsredacties lijkt men zich af te vragen of het niet wat veel wordt. Trouw.nl besloot vandaag bezoekers van de site om raad te vragen en heeft een poll geplaatst met de volgende vraag:

"Uitslagen van peilingen: wel of niet op Trouw.nl publiceren"

In een inleidend artikel licht Marco Visser de vraag toe. Maar als dit een weergave is van hoe de kwestie binnen de redactie wordt besproken, heeft men daar de discussie over peilingen nog niet helemaal goed begrepen.

Visser haalt eerst Hero Brinkman aan, die peilingen liefst helemaal zou verbieden in verkiezingstijd, en wijst op onderzoek van politicoloog Joop van Hosteyn uit 2006, waarin ruim eenderde van de deelnemers voor een tijdelijk verbod was. Vervolgens draagt hij argumenten aan voor een verbod met als inleiding:

"Vanwaar zo'n verbod? Omdat zetelpeilingen van invloed zijn op het gedrag van de kiezer en een zuivere afwikkeling van het democratisch proces in de war schoppen."

Hij haalt de inmiddels wel bekende voorbeelden aan van hoe peilingen mensen beïnvloeden:

- Het bandwagon-effect, de neiging van mensen om op een winnaar te stemmen en dat er in de praktijk toe leidt dat grote partijen groter en kleine partijen kleiner worden.

- Het bevorderen van strategisch stemmen. Strategisch stemmen speelt vooral wanneer twee grote partijen hoog in de pelingen staan en ook hier profiteren vooral partijen van die hoog in de peilingen staan.

- Het gedrag van de media. Inhoud krijgt minder aandacht dan de peilingen. Wie wint staat voorop en zo wordt het een wedstrijdje dat bijvoorbeeld het bandwagon-effect versterkt.

Alleen heeft hij verkeerd begrepen dat deze effecten een reden zouden moeten zijn om tegen publicatie van peilingen te zijn. Dat mensen zich door peilingen laten beïnvloeden is namelijk helemaal zo erg niet. Anderen kiezen een partij omdat ze dat altijd al deden, of omdat hun ouders dat al deden. We hebben geen stemverklaringsdrempel die checkt of iemand wel om legitieme redenen stemt. Een betere argumentatie is dan ook dat wanneer peilingen zo'n grote invloed hebben op kiezers, het belangrijk is dat kiezers daarover goede informatie ontvangen. 

Waarover later meer. Eerst nog even het vervolg van Vissers betoog:

"Dat zou tot daar aan toe zijn als sommige van die peilingen niet zo tenenkrommend nietszeggend waren. Neem de uitslag van de peilingen van het Carrédebat dinsdagavond. Niemand die er bij dat debat echt bovenuit stak. Toch 'won' Samsom, voor Rutte en Roemer, die verloor. Werkelijk? Het enige dat die peilingen zeggen is dat de PvdA als beste in staat bleek haar achterban te mobiliseren."

Allereerst is het vreemd dat Visser het hier opeens niet meer over peilingen heeft, maar over de tweedescherm-verkiezingen, die bij alle debatten opdoken. Peilingen hebben ook wel analyses uitgevoerd over de debatten, maar die noemt Visser niet. En die laatste zin, over de mobilisatie van de PvdA-achterban? In de Volkskrant beweerde Johan Fretz gisteren in zijn column hetzelfde. Maar het hele verhaal over manipulatie van het tweede scherm, dat al even de ronde doet, is tot dusver niet meer dan een gerucht en waarschijnlijk onwaar. Ja, er zijn wel oproepen gedaan door partijen om te stemmen (dat valt onder campagne voeren), maar niemand heeft aangetoond dat daar vooral PvdA-aanhang op reageerde. Het lijkt zelfs onwaarschijnlijk dat een enkele partij op het moment in staat is zoveel mensen te mobiliseren, en al helemaal in het geniep.

Maar dat allemaal terzijde, het belangrijkste in dit citaat zit in de eerste ziin dat sommige peilingen zo tenenkrommend slecht zouden zijn. Als we al even aannemen dat Visser hier ook reguliere peilngen bedoelt, lijkt me de vraag gerechtvaardigd waarom Trouw.nl daar dan niet over bericht. Maar nee, het online-beleid van Trouw.nl is om door een persbureau geschreven berichten online te plaatsen, zonder dat daar voor- of achteraf kritisch naar gekeken wordt. Zie daarover ook Redacties gesteld voor lastig dilemma? Onzin!

De conclusie die Visser trekt, dat alle argumenten pleiten voor een verbod, klopt dan ook niet.. Zoals gezegd, met het bestaan van peilingen is niks mis, het is vooral de berichtgeving over peilingen waar het aan schort. En Trouw online is een van de bronnen die daar iets aan kan veranderen. Niet door te stoppen met berichten, maar door zelf kritisch en genuanceerd te berichten. Het aangehaalde, representatieve onderzoek van Holsteyn, dat pleit tegen een peilingverbod, nog eens overdoen met een niet-representatieve online poll, zal hier niets aan veranderen.

Huiswerk voor de Trouw-redactie: met de hele redactie de uitzending van Labyrint over peilingen bekijken, die gisteren werd uitgezonden en daarna net zolang binnenskamers discussiëren tot er een weloverwogen redactiebeleid is geformuleerd waar kiezers hun voordeel mee kunnen doen.

Terzijde: Visser haalt ook de peiling van Peilen doe je zo aan, van kunstenaar Coralie Vogelaar. Zij heeft de taak op zich genomen peilingbureaus te peilen en heeft in dat kader ook de wens op een peilverbod gepeild. Onder deelnemers wenst 23% twee weken voor de verkiezingen een peilingverbod en 27% geen nieuws over peilingen op de laatste dag voor de verkiezingen. Bezoek die site, bekijk de bijsluiter voor een verantwoording van de resultaten en ach welja, doe mee aan een misschien niet helemaal representatie, maar wel mooi initiatief.

Zie ook:
NRC verwijt Peilingwijzer nuance?
"Statistisch analfabetisme in de journalistiek"
SP was waarschijnlijk ook gedaald zonder RTL-debat
SP verdubbelt, Roemer heeft spijt. Terecht?
Wantrouw niet statistiek en peiling, wantrouw de conclusies
Hoe een journalist soms meer kwaad dan goed doet, of héél misschien voorkomt
UvA laat zien: zo peil je iemand de hemel in!
Welke effecten zou een kiesdrempel hebben?