Redacties gesteld voor lastig dilemma? Onzin!

Thijs Broer en Maurits Martijn onderzochten voor Vrij Nederland welk beleid nieuwsredacties hanteren bij het berichten over peilingen. Conclusie? Sommige redacties hebben richtlijnen, andere goede voornemens, iedereen weet hoe het niet moet, vrijwel iedereen doet het toch zo.

Zo samengevat lijkt het allemaal vrij onschuldig en ik vrees dat dat ook is hoe nieuwsredacties zelf het VN-artikel zullen lezen: niet zo'n goede beurt, maar ja, zoals Herman Staal, chef politieke redactie van NRC Handelsblad al zegt: "er slipt wel eens iets tussendoor".  Kan gebeuren. 

In werkelijkheid is het natuurlijk stuitend en zouden de redacties zich rot moeten schamen. Voor grote sportevenementen worden enorme draaiboeken gemaakt, maar zodra het om de belangrijkste gebeurtenis in de Nederlandse politiek gaat, doen we maar wat?

Het lijkt erop dat de meeste redacties last hebben van het klok-klepel-effect. Ze weten 'ergens best wel' dat je peilingen niet moet verslaan alsof het Big Brother is of het Songfestival, maar waarom dat belangrijk is, is niet echt doorgedrongen. Ja, iedere krant en ieder tv-programma heeft er inmiddels wel eens speciaal aandacht aan besteed, maar dat leidde niet tot een schokeffect, gevolgd door zelfreflectie op de redactie.
Wanneer er de afgelopen tijd dan ook iets verbeterd is in de berichtgeving, en dat is hier en daar heus wel het geval, is dat kennelijk omdat individuele redacteuren besloten hebben het voortaan anders aan te pakken.

Hoe moeilijk kan het zijn?

Ieder weldenkend mens hoeft maar het voorbeeld te lezen dat politicoloog Tom van der Meer in het VN-artikel geeft, om te beseffen hoe sturend berichten over peilingen kunnen zijn. En elke hoofdredacteur zou die zin dan ook in koeienletters moeten printen en bovenaan het laptopscherm van al zijn redacteuren moeten plakken:

"Schrijf je na een debat tussen de lijsttrekkers: ‘'P daalt fors’' of schrijf je: ‘'etelaantal SP verdubbelt nog steeds ten opzichte van de vorige verkiezingen’'"

Redacties – en vooral hoofdredacteuren – die niet in de gaten hebben hoe zij door onzorgvuldige berichtgeving continu de verkiezingscampagne beïnvloeden in plaats van hem te verslaan, zijn of ontzettend naïef, of onverschillig. En dat bevestigt het VN-artikel eigenlijk ook. Want wat te denken van een hoofdredacteur die om te beginnen al andere normen hanteert voor nieuws op papier en nieuws online?

"We brengen peilingen op zichzelf niet als nieuws, behalve op de website."

Herman Staal van NRC Handelsblad lijkt zich er niet voor te schamen. Terwijl die website een van de plekken is waar ook zijn lezers 's avonds na het verschijnen van nieuwe peilingen hun nieuws lezen. Dan laat ik maar even buiten beschouwing dat de papieren krant ook bepaald geen schoonheidsprijs verdient, zoals gisteren duidelijk werd.

En dan zijn collega bij de Volkskrant, Raoul du Pré. Hij vertelt VN hoe hij bij een eigen artikel over de campagne besloot niet de peiling van EenVandaag te noemen, waarin de SP acht zetels verloor, maar die van De Politieke Barometer, waarin de SP drie zetels daalde. Waarom hij dat deed?

“Dat is toch wat gematigder.”

Goed, Herman Staal preekt terughoudendheid maar praktiseert het niet en Raoul du Pré kiest met de natte vinger de minst extreme peiling in de hoop dat dat zorgvuldig overkomt.

Andere redacties? Trouw krijgt een pluim, de krant is volgens de Nederlandse Nieuwsmonitor het meest terughoudend als het om peilingen gaat. Chef Haagse redactie Cees van der Laan bevestigt dat beeld:

“We proberen onze berichtgeving over de peilingen tot een minimum te beperken.”

Maar ook Trouw houdt er duidelijk andere normen op na wanneer het over online berichtgeving gaat. Na elke peiling verschijnt daar een bericht over de nieuwste stand van zaken. En die berichten worden zelden door de eigen redactie geschreven, maar zijn afkomstig van het ANP. Vreemd genoeg lijkt niemand bij Trouw achteraf te controleren of die berichten het nieuws wel zorgvuldig brengen. En helaas is dat maar al te vaak niet het geval.

Hetzelfde geldt voor de NOS. Toen die besloot wekelijks de Peilingwijzer te gaan publiceren ging in sommige kringen gejuich op. Jan de Jong, directeur van de NOS, berichtte destijds op Twitter trots over de complimenten die hij had ontvangen voor het besluit en schreef dat verder alleen in uitzonderlijke gevallen over 'andere' peilingen bericht zou worden. In werkelijkheid was dat toen al niet het geval en nog steeds verschijnt regelmatig ander nieuws op de NOS-site. Helaas reageert De Jong beter op complimenten dan op kritiek, want na mijn laatste tweet hierover kwam er geen reactie meer:

In het VN-artikel  wordt nog even gefilosofeerd  over de vraag of er dan maar een peilverbod moet komen, net als in Frankrijk. Mij lijkt de oplossing veel simpeler. Redacties moeten gewoon doen wat ze bij ander nieuws – hopelijk - ook doen: persberichten over peilingen kritisch lezen, in perspectief plaatsen en duiden voor de kijker of lezer. Zo simpel kan het zijn.

N.B. In het VN-artikel krijgt ook EenVandaag een standje over een verstuurd persbericht. Terwijl dat nou net op een moment verstuurd werd dat de kop 'SP zakt fors' gerechtvaardigd was. Dat niet elke ontvanger voor nuance doorklikt naar de website en dat zo'n bericht daardoor een eigen leven gaat leiden, zoals auteurs Broer en Martijn schrijven, kan niemand EenVandaag verwijten.